در دشواری و آسانی فلسفه خواندن (۱)

1- در طول سالیان مدید تدریسم به دانش جویان بسیاری برخوردم که از خواندن فلسفه نا خرسند بوده اند به حدی که بعضی از آنان تغییر رشته دادند و از خواندن فلسفه منصرف شدند .

این نوشته حاصل تاملات من در این باره است . به طور مطلق نمی توان گفت فلسفه دشوار است یا آسان . اگر کسی که خواهان خواندن فلسفه است آن را روشمند بخواند آسان است اما اگر کسی جویای تفنن در فلسفه باشد و به قول دوستی فقط بخواهد به کتاب های فلسفی نوک بزند ، البته فهم فلسفه برایش دشوار می شود . دشواری خواندن فلسفه از دشواری خواندن رشته های دیگر نه سخت تر است نه آسان تر . دشواری وقتی نمایان می شود که ترتیب و توالی کتاب های فلسفی رعایت نشود .

 

2- خیلی از دشواری های فلسفه ناشی از زبان فلسفه ( اعم از تالیف و ترجمه ) است . بعضی ذوق فلسفی دارند ، ولی در نگارش فلسفه تفنن ادبی می کنند . تفنن ادبی جایش در فلسفه نیست . بلکه در ادبیات است . فلسفه باید به زبان ساده نوشته و گفته شود . کسی که در فلسفه طبع آزمایی ادبی می کند یا برای خودش می کند یا برای خوانندگان اثرش . خوانندگان اثرش علاقه ای به آن طبع آزمایی ها ندارند ، یا اگر هم دارند علاقه ای فرعی و ثانوی است . علاقه ی بدوی و ذاتی آنان فهم فلسفه است نه ارضای نیازهای ادبی شان . تفضیل این مطلب را در مقامی دیگر باز خواهم گفت .

 

3- توصیه می شود نو آموز فلسفه ابتدا کتابهای پایه (Basic ) را در فلسفه بخواندپیش فرض نویسندگان این کتاب ها این است که خواننده یا هیچ پیش فرض فلسفی ندارد ، یا اگر دارد در خواندن چنین کتابی نیازی به آن ها نیست . این کتاب ها در خور مبتدیان فلسفه است . 

 

سپس کتاب هایی را بخواند که عنوان مقدمه ، مدخل ، در آمد ( introduction )را بخواند که معمولا" در آن ها اسم با مسمی مطابقت دارد .  معمولا" این ها کتاب هایی اند که در خور متوسطان در فلسفه اند . فقط باید مواظب بود بعضی از این گونه کتاب ها از آن فیلسوفان بزرگ است . آنها از سطح متوسط بالاترند و خود اثر فلسفی مستقلی به شمار می روند که باید با تانی و حوصله خوانده شود .

خواننده فلسفه اگر از این دو مرحله به سلامت بگذرد با دسته سوم کتابهای فلسفی رویاروی می شود که در خور منتهیان فلسفه است . آن دانش جویانی که از فلسفه رمیده شدند از اول سرو کارشان به این دسته از کتابها افتاد . که آنان را سر خورده و نومید کرد .

4- خوش بختانه در سالهای اخیر کتابهای ساده ، روان و شوق اتگیز فلسفی منتشر شده است و هم چنین رو به ازدیاد است . در ذیل چند تا از این کتاب ها را نام می برم .

 

الف ) در پی معنا : تامس نیگل

ب) فلسفه و پرسش های زندگی : فرناندو سوتر

ج) در آمدی به تحلیل فلسفی : جان هاسپرس

د) فلسفه در عمل : ادم مورتون

ه) مسائل فلسفه : برتراند راسل

 

و بسیاری کتابهای دیگر که چون از حافظه می نویسم در این فهرست نیامده اند . در نوشته های بعدی از دسته ی دوم و سوم کتابها ، خاصه آنهایی که ترجمه های خوب و استوار به فارسی دارند ، یاد خواهم کرد .